Kronika szkoły

Liczba dzieci podlegających obowiązkowi szkolnemu była znacząca bowiem do szkoły uczęszczały także dzieci z okolicznych wiosek: Świniowic, Czarkowa, Kieleczki, Wojski i Koloni Radońskiej. Jak podaje protokół wizytacyjny z 1811 roku liczba wszystkich uczni wynosiła 127 osób.

16staraszkola.jpg Budynek starej szkoły

Nie ma pisemnych wiadomości na temat szkoły sprzed roku 1800. Według tego, co przekazał zmarły ksiądz proboszcz Kudlek naukę prowadził do 1800 roku miejscowy organista. Posiadał on dom obok kościoła, w którym było jego mieszkanie i dwie klasy szkolne. Do niego należały także zabudowania gospodarcze, stodoła i pole.

         Liczba dzieci podlegających obowiązkowi szkolnemu była znacząca bowiem do szkoły uczęszczały także dzieci z okolicznych wiosek: Świniowic, Czarkowa, Kieleczki, Wojski i Koloni Radońskiej. Jak podaje protokół wizytacyjny z 1811 roku liczba wszystkich uczni wynosiła 127 osób.

         Pierwszym nauczycielem po roku 1800 był Jakub Mordan. Jego następcą był Wincenty Stobel, którego następcą był Ignac Solka, który zmarł 11 maja 1816 roku. Od 12 sierpnia 1816 roku jego miejsce zajął Tomas Poplutz, który piastował to stanowisko do swojej śmierci która miała miejsce 20 października 1839 roku. W czasie swojej pracy miał on także nauczycieli pomocniczych: Moritz, Pohl, Maywald, Schablitzky, Baron i Zimmermann, który był nauczycielem pomocniczym. Został on również organistą. Zmarł 13 sierpnia 1886 roku. W tym czasie zatrudniano również kilku nauczycieli adiutantów.

         Morgan jako pierwszy elementarny nauczyciel otrzymał dotację w naturze. Były to wydzielone miarki zboża. Od roku 1812 na rzecz nauczyciela każda wioska z której pochodziły dzieci musiała odpowiednio do liczby dzieci przekazać właściwą liczbę miar zboża i opał na rzecz nauczyciela i szkoły. Jako organista dostał on 11 morgów ziemi ornej i drzewa owocowe. Od roku 1866 niektóre należności przekazywane w naturze zostały zamienione na ekwiwalent pieniężny, który był wypłacany dwa razy w roku. Wciąż powiększająca się liczba uczniów, która w 1870 wzrosła do 540, spowodowała, iż stał się odczuwalny brak nauczycieli. Dlatego też dwóch z uczących nauczycieli musiało uczyć na dwie zmiany. Z tego też powodu należało zwiększyć im ich wynagrodzenie. Szkoła w Wielowsi była dość dużą szkołą. Zimą dzieci dochodzące z innych wiosek miały wiele opuszczonych godzin, dlatego w Wojsce poczyniono starania by utworzyć własną szkołę. Ponieważ w Wielowsi żyli także żydzi, dzieci żydowski chodziły do szkoły wraz z dziećmi katolickimi. W szkole nie prowadzono zajęć z gimnastyki ponieważ nie było miejsca gdzie mogły by się odbywać takie zajęcia. Wiosną, w czasie kiedy była pogoda zorganizowano wycieczkę do Kieleczki podczas której wszyscy dobrze się bawili.

         W kwietniu 1873 roku przybył do powiatu gliwickiego nowy inspektor szkolny. Poprzednio był on zatrudniony w Bochum w Westfalii. Zarządził on, aby oddzielnie uczyć chłopców i dziewczęta. Jeden nauczyciel miał uczyć wszystkie stopnie chłopców, a drugi dziewcząt.

         W styczniu 1877 roku właściciel posiadłości „Rittergut” pan Kuschel sprzedał swój majątek Baronowi von Durant.

         16 stycznia do Ameryki wyjechał Karl Swiczy który był nauczycielem.

         W roku 1876 od szkoły w Wielowsi odłączyła się szkoła w Wojsce, tworząc własną jednostkę dydaktyczną.

         W dniu 13 lipca 1878 roku został położony kamień węgielny pod budynek nowej szkoły. Odbyło się to przy obecności krolewskiego przedstawiciela i właściciela Czarkowa, jak również tutejszego burmistrza Johana Krawietz, obu nauczycieli: Zimmermana i Bartela i wśród licznie zgromadzonej młodzieży szkolnej, która po przemówieniu przedstawiciela królewskiego o nazwisku Bartel odśpiewała pieśń „Chwalmy Boga”. W czerwcu 1879 została ukończona budowa nowego budynku szkoły.

         Dnia 8 maja 1886 roku swój jubileusz 50 lat pracy  nauczycielskiej świętował Anton Zimmermann, który – według własnych informacji – pracę nauczyciela rozpoczął 13 maja 1836 roku. Zorganizowano uroczyste przyjęcie na którym śpiewały dzieci. Odprawiono także Mszę Świętą w jego intencji. Mieszkańcy Wielowsi ofiarowali jubilatowi fotel ażeby mógł sobie odpocząć. Po Mszy Świętej odbyło się uroczyste przyjęcie w jego mieszkaniu. Jubilat dostał wiele życzeń, także od samego cesarza Wilhelma. Pan Zimmermann uczył jeszcze do 1 października 1886 roku. Niedługo po przejściu na emeryturę pojawiły się dolegliwości nóg i płuc, w wyniku których Zimmermann zmarł 13 sierpnia. Na jego pogrzebie byli obecni nauczyciele z bliska i daleka, było wiele księży i miejscowej ludności.

Od 15 września władze zarządziły obowiązek szkolny. Dotychczas szkoła nie była obowiązkowa, dlatego kto nie chciał do szkoły nie chodził lub chodził byle jak. Od 1 kwietnia 1889 roku poprawiła się sytuacja finansowa szkoły poprze nowe fundusze.

         W dniu 9 maja 1892 roku szkoła została zamknięta na 6 tygodni z powodu epidemii odry.

         7 maja 1891 roku wieczorem w szkołę uderzył piorun, od którego spłonęła część dachu. W szkole w tym czasie była żona i dzieci nauczyciela. Oprócz strachu nic im się nie stało. Powstałe szkody wynosiły 400 marek. W tym samym roku w mieszkaniu nauczyciela wybuchł pożar. Ogień został spowodowany przez podpalenie się drewna obok pieca i ubrań znajdujących się w pobliżu. W wyniku pożaru została uszkodzona ściana. Za poniesione szkody nauczyciel dostał 50 marek odszkodowania, musiał także zapłacić mandat w wysokości 10 marek za nieostrożne obchodzenie się z ogniem.

         Od 1 kwietnia 1883 roku system czteroklasowy został zamieniony na system pięcioklasowy. Od 1 kwietnia rozwiązała się prywatna szkoła żydowska i dzieci żydowski dołączono do szkoły katolickiej.

         Od 1 kwietnia 1893 wprowadzono nowe podręczniki.

         W dniu 29 marca w drodze z Toszka do Wielowsi zmarł na zawał serca patron szkoły Baron von Durant. Urządzono mu uroczysty pogrzeb, a na wielu domach wywieszono żałobne flagi.

         Dnia 1 lipca 1894 roku został powołany nowy inspektor szkolny, Hern Stein pochodzące z prowincji nad Renem. Zamieszkał on w Pyskowicach. Do jego regionu należała także Wielowieś.

         Podczas generalnej konferencji dnia 11 grudnia w obecności Królewskiego Inspektora i Powiatowego Inspektora przeprowadzono w szkole egzaminy dzieci. Do zadań starszych dzieci należało sformułowanie listów i opisanie pracy domowej swojej matki. W młodszych klasach przeprowadzono egzamin z religii. Następnie dzieci były egzaminowane z historii, geografii. Yły także recytacje wierszy.

         Dnia 1 kwietnia 1896 roku swoją pracę jako nauczyciel rozpoczął Anton Duczek. Został on jednak na 2 miesiące powołany do wojska.

         W roku 1896 postawiono kolejny krok w systemie szkolnym który polegał na utworzeniu nowego systemu nauczania. Powstała też nowa rada gminy w skład której uprzednio wchodziły trzy osoby z urzędu gminy. Do nowej rady dołączono także dyrektora szkoły.

         11 lutego 1897 roku przeprowadzono po raz pierwszy niezapowiedzianą wizytację szkoły, podczas której przeegzaminowano uczniów. W wizytacji tej nie brała udziału Rada Szkoły. W najstarszej klasie przeprowadzono egzaminy na tematy: Cesarz Wilhelm I, góry Niemiec, bogactwa ziemi. Były także recytacje wierszy i śpiew w grupie i pojedynczo. Następnie dzieci napisały wypracowania. Dziewczęta pisały na temat: „Jak sprzątam pokój rano”, natomiast chłopcy pisali prace na temat: „Co służący musi zrobić gdy wybiera się w podróż ze swoim panem. Wizytację zakończono około godziny trzynastej.

         Dnia 2 listopada 1897 roku otworzono szkołę w Borowianach. Około 30 uczni uczęszczających dotychczas do szkoły do Wielowsi na swoją nową szkołę. Od tej pory do szkoły do Wielowsi chodzą tylko uczniowie miejscowi i z Kieleczki.

         Od 1 października do 15 listopada nauczyciel Duczek znowu został powołany do wojska.

         Od 1 maja 1898 roku Inspektor powiatowy, którym był pan Stein przeniósł się z powrotem do Bochum.

         W dniu 27 czerwca miała miejsce krótka wizytacja szkoły przeprowadzona przez doktora Wende.

          W czasie rozpoczęcia szkoły w 1899 roku wprowadzono w I i II klasie nowe czytanki. Od 1 października 1899 roku nauczyciel Homella powołany został do wojska do jednostki w Wrocławiu.

         W dniu 31 marca 1900 roku 38 uczniów ukończyło wyższą klasę, niższą zaś ukończyło 9 uczniów. Najzdolniejsi otrzymali pięć książek ufundowanych przez władzę królewską.

W dniu 1 kwietnia 1900 roku rozpoczął się nowy rok szkolny. Do pierwszej klasy przyjęto 47 uczniów. Wszystkich w szkole było 326 uczniów.

         W dniu 3 sierpnia 1901 dyrektor szkoły obchodził swój 25 jubileusz. Obchodzono go bardzo uroczyście. Odprawiona została w tej intencji Msza Święta na której było obecnych wielu nauczycieli. Uroczystość tę poprowadził pan Gawol, dyrektor szkoły w Tworogu.

         1 kwietnia 1902 roku Królewski Powiatowy Inspektor opuścił Pyskowice i udał się do Rybnika. Pożegnanie odbyło się 5 kwietnia. Wszyscy nauczyciele żegnali wspaniałego kolegę. Jego miejsce zajął doktor Schwingel z Gliwic.

         W dniu 5 marca 1903 roku powiatowy inspektor nazwiskiem Schwingel wizytował szkołę.

         6 stycznia 1904 roku szkoła urządziła wieczorek dla rodziców. Na tym wieczorku nauczyciel Achtelik wygłosił przemówienie na temat: „Szkoła – Dom”. Oprócz wierszy i piosenek śpiewanych przez dzieci były przedstawienia podczas których wystawiono „Czerwonego Kapturka” i „Królewnę Śnieżkę”. Rodzice nagrodzili dzieci gorącymi brawami.

          Z początkiem roku szkolnego w 1905 wybuchła we wsi epidemia szkarlatyny, przez co dużo dzieci zachorowało. Z tego powodu zamknięto szkołę. Naukę wznowiono dopiero od 1 czerwca.

         5 maja 1905 roku odbył się „Schillerfeier”. Z tego powodu dzieci starszych klas odbyły wycieczkę do Zawadzkiego. Dzieci do Kielczy udały się piechotą, a następnie pociągiem do Zawadzkiego. Droga powrotna wyglądała tak samo. Podczas tej wyprawy dzieci zwiedzały hutę, wielkie hale, nawiedziły także kościół i podziwiały piękną okolicę Małapany.

         W lutym 1906 roku podczas wizytacji nakazano aby dzieci były uczone nut. W tym czasie do szkoły uczęszczało 350 uczniów, dlatego kurator przydzielił do pracy piątego nauczyciela. Siódmego września rodzina dyrektora szkoły pogrążyła się w wielkim smutku z powodu śmierci najstarszego syna, który pracował jako pomoc na poczcie.